Obszar wpisany do rejestru zabytków Łódzkiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków - licząca 46 ha enklawa zwana „Nieborowskim Polem” – grunt jest własnością Województwa Łódzkiego.

Od północy graniczy z parkiem przypałacowym, z trzech pozostałych stron – z Lasami Państwowymi, objęta w 1998 r. ochroną jako zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Nieborów”.

Cel ochrony: „zachowanie walorów estetycznych naturalnego i kulturowego krajobrazu dawnego lapidarium z kompleksem rowów melioracyjnych i fragmentem wilgotnych łąk”.

Na terenie Zespołu od 1998 r. realizowano zadania z zakresu ochrony przyrody, krajobrazu, wartości historycznych i kulturowych, m. in.:

• utrzymanie fragmentu cennego krajobrazu mazowieckiego (ekstensywna uprawa rolna),
• utrzymanie bioróżnorodności, wykaszanie łąk, powstrzymanie sukcesji leśnej,
• ustanowienie zakazu wstępu i polowań, utworzenie ostoi zwierząt, m. in.: łosi, danieli, saren, jeleni, dzików, puszczyków, kaczek, czapli i łabędzi, oraz żerowisko bielika),
• utrzymanie szuwarów i rozlewiska – ostoja ptaków wodno-błotnych, wodopój dla dzikich zwierząt, babrzysko dla dzików,
• utrzymanie tradycyjnej pasieki,
• czynna ochrona ptaków i nietoperzy (wywieszanie budek).

„Pole Nieborowskie” jest integralną częścią dawnego majątku, który wraz z zespołem pałacowo-ogrodowym oraz z polami uprawnymi, pastwiskami, łąkami, sadami, folwarkiem był skomplikowanym, niepodzielnym organizmem. Ma istotną wartość historyczną i krajobrazową, wypływającą z kompozycji przestrzennej oraz ciągłości funkcji. (…)

Wśród najistotniejszych działań dotyczących Pola Nieborowskiego jest:

• ochrona Pola w jego historycznej formie, jako wolnej, niezabudowanej przestrzeni, o istotnych wartościach krajobrazowych,
• zachowanie historycznie udokumentowanej, ciągłości tradycyjnego użytkowania tego obszaru (pola, pastwiska, łąki),
• ochrona „widoku z zabytku” i „widoku na zabytek” jakim jest pałac Radziwiłłów oraz otaczający go ogród (…),
• ochrona historycznej kompozycji i osi, która przynajmniej od XVIII wieku, była rozpięta między wsią Nieborów a Puszczą Bolimowską,
• ochrona pradziejowego stanowiska archeologicznego.

Warto zwiedzić:

szlak turystyczny (żółty–pieszy, pomarańczowy–konny) prowadzący do rezerwatu Polna Siwica.

Kinga Nowak

Obszary Natura 2000 to najmłodsza z form ochrony przyrody, wprowadzona w prawie polskim w 2004 r. Obszary te tworzone są we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Głównym celem tworzenia obszarów Natura 2000 jest zachowanie lub odtworzenie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, które uważa się za cenne (znaczące dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego) i zagrożone wyginięciem.
Sieć obszarów Natura 2000 obejmuje:

• obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO)
• specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO)
• obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (OZW).

Dolina Rawki  PLH100015

            Jest to obszar siedliskowy mający znaczenie dla Wspólnoty, który zajmuje  powierzchnię ponad 2525.99 ha. Dolina Rawki położona jest na terenie dwóch województw: łódzkiego (ok. 89% całkowitej powierzchni) i mazowieckiego (ok. 11% całkowitej powierzchni). Głównym elementem jest rzeka Rawka wraz z przyległymi terenami. Obejmuje fragment doliny Rawki na odcinku między Żydomicami (na północ od Rawy) i Bolimowem (do grobli na drodze nr 704) o długości 52 km. Ponad 65% powierzchni obszaru znajduje się w granicach Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Obszar NATURA 2000 Dolina Rawki jest położony w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Bolimowsko-Radziejowickiego z doliną środkowej Rawki oraz Obszaru Chronionego Krajobrazu Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej. W obrębie obszaru znajdują się 3 rezerwaty przyrody: wodno-krajobrazowy rezerwat Rawka; oraz leśne: rezerwat Kopanicha i Ruda-Chlebacz.

            W skład obszaru wchodzi 9 siedlisk przyrodniczych: starorzecza i eutroficzne zbiorniki wodne, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, niżowe świeże łąki użytkowane ekstensywnie, torfowiska przejściowe i trzęsawiska, bory i lasy bagienne, grąd subkontynentalny oraz łęgi jesionowe i olszowe.

            Na obszarze Doliny Rawki stwierdzono występowanie kilku gatunków zwierząt podanych w Załączniku II do Dyrektywy Siedliskowej, np.: czerwończyka fioletka, zalotki większej, bobra europejskiego, traszki grzebieniastej czy kumaka nizinnego. W obszarze gniazduje również szereg gatunków ptaków wymieniowych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, w tym np.: bocian czarny, bocian biały, zimorodek, dzięcioł czarny, gąsiorek, jarzębatka i derkacz.

            Na terenie doliny stwierdzono chronione i rzadkie gatunki roślin: starodub łąkowy, selernica żyłkowana, goździk pyszny, kruszczyk szerokolistny, lilia złotogłów oraz wolfia bezkorzeniowa.

            Część Doliny Rawki wraz z Puszczą Bolimowską, tworzą krajowy węzeł ekologiczny sieci ECONET. Dolina jest fragmentem korytarza ekologicznego o randze krajowej.

Polany Puszczy Bolimowskiej PLH100028

            Obszar tworzą cztery śródleśne polany: Siwica, Strożyska, Olszówka i Bielawy. Są to obszary siedliskowe mające znaczenie dla Wspólnoty o całkowitej powierzchni 132,3 ha, z czego połowę stanowi polana Siwica. Polany Puszczy Bolimowskiej są w całości położone na terenie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego.

            W granicach Polan Puszczy Bolimowskiej stwierdzono następujące siedliska przyrodnicze: zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, ziołorośla nadrzeczne, niżowe świeże łąki użytkowane ekspensywnie oraz łęgi olszowe i jesionowe.

            Występują tu gatunki wymienione w Załączniku II do Dyrektywy Siedliskowej, takie jak: starodub łąkowy, mopek, nocek duży, kumak nizinny i traszka grzebieniasta. Wśród ptaków wymienionych w Załączniku I do Dyrektywy Ptasiej występują m. in.: bocian czarny, żuraw, derkacz, lerka, lelek, jarzębatka oraz gąsiorek.

            O walorach przyrodniczych Polan decydują dobrze zachowane ekosystemy łąkowe i ziołoroślowe. Na uwagę zasługują łąki trzęślicowe z kosaćcem syberyjskim, goryczką wąskolistną i goździkiem pysznym. Występują tam gatunki rzadkie i ginące do których należą: selernica żyłkowana, storczyki: kukułka krwista, kukułka szerokolistna, nasięźrzał pospolity, rutewka żółta.

Dolina Grabinki PLH1400044

            Jest to obszar siedliskowy mający znaczenie dla Wspólnoty o łącznej powierzchni 45,8 ha. Obejmuje dolinę niewielkiego cieku Grabinka wraz z fragmentem przyległego terenu. Grabinka jest rzeką efemeryczną (okresową), prowadzi wodę tylko wiosną, latem wysycha. Obszar w całości znajduje się na terenie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego.

Teren Doliny Grabinki w 97% powierzchni obejmuje grąd subkontynentalny z dębem szypułkowym, grabem pospolitym, klonem zwyczajnym i brzozą brodawkowatą. Stwierdzono także występowanie łęgu jesionowo-olszowego złożonego głównie z olszy czarnej.

            W Dolinie Grabinki wykazano gatunki zwierząt bardzo rzadkie w Polsce. Należą do nich bezkręgowce: Metreletus balcanicus, Siphlonurus armatus czy Paraleptophlebia werneri.  Występuje tu także co najmniej 80 gatunków roślin naczyniowych, z czego kilka jest pod ochroną gatunkową, np: lilia złotogłów, orlik pospolity czy wawrzynek wilczełyko.

            Warto podkreślić, że dolina Grabinki łączy się z doliną Rawki i tworzy z nią całość przyrodniczo-przestrzenną.

Łąki Żukowskie PLH140053

         Obszar siedliskowy mający znaczenie dla Wspólnoty, położony na Równinie Łowicko-Błońskiej.  Znajduje się on poza granicami Bolimowskiego Parku Krajobrazowego, jedynie niewielka jego część znajduje się w otulinie Parku. Jest to jeden z lepiej zachowanych kompleksów łąkowych na Mazowszu, o powierzchni 335,5 ha. Stanowi jedno z najważniejszych miejsc występowania rzadkich motyli: czerwończyka nieparka, czerwończyka fioletka, modraszka nausitous i modraszka telejus. Są to gatunki objęte ochroną ścisłą, chronione na mocy Dyrektywy Siedliskowej i znajdujące się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce.

            Istotnym elementem krajobrazu są tam grunty orne, odłogi i ugory podlegające sukcesji (głównie przez sosnę i brzozę) oraz roślinność towarzyszącą zabudowie jednorodzinnej i letniskowej.

            Przedmiotem ochrony na obszarze są następujące siedliska przyrodnicze: zmiennowilgotne łąki trzęślicowe: łąki olszewnikowo-trzęślicowe oraz łąki sitowo-trzęślicowe; ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne oraz  ekstensywnie użytkowane niżowe łąki świeże.

           Spośród ptaków wymienionych w załączniku I do Dyrektywy Ptasiej występują tam następujące gatunki: trzmielojad, bielik, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, derkacz, świergotek polny, podróżniczek, gąsiorek, zimorodek, dzięcioł czarny,  bocian biały, bocian czarny, bielik, orlik krzykliwy i żuraw. Z gatunków wymienionych w załączniku II do Dyrektywy Siedliskowej na tym obszarze występują: bóbr europejski, traszka grzebieniasta, kumak nizinny oraz czerwończyk nieparek.

            Stwierdzono tam stanowiska chronionych gatunków roślin: kosaćca syberyjskiego, mieczyka dachówkowatego, podkolana białego, stoplamków – krwistego  i szerokolistnego. Na uwagę zasługują liczne populacje krwiściągu lekarskiego i pszeńca grzebieniastego. Z innych gatunków roślin warto wymienić m. in. wiązówkę bulwkowatą, koniczynę pagórkową, rutewki – żółtą  i wąskolistną.

Karolina Wiercioch

W dniu 26 sierpnia 2018 r., odbyły się obchody Święta Plonów zorganizowane przez Gminę Wiskitki. Zespół Parków Krajobrazowych Województw Łódzkiego - Oddział Terenowy Bolimowskiego Parku Krajobrazowego uczestniczył czynnie w tym dorocznym święcie.

Karolina Wiercioch

Czytaj więcej...

W dniu 10 sierpnia br. Polski Komitet Pomocy Społecznej ze Skierniewic zorganizował dla 20 osobowej grupy młodzieży, zajęcia edukacyjne na terenie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego.

Karolina Wiercioch

Czytaj więcej...

„Codzienność we dworze”

1. Kowecka E.; „W salonie i w kuchni, Opowieść o kulturze materialnej pałaców i dworów polskich w XIX w.”, Poznań 2008

2. Koźmian K.; Pamiętniki, Wrocław 1972

3. Łozowska M.; „W dworze ziemiańskim”, PWN, Warszawa 2011

4. Molik W.; „Życie codzienne ziemiaństwa w Wielkopolsce w XIX i na początku XX wieku”, Kultura materialna, Poznań 1999

5. Pol W.; „Pieśń o ziemi”, 1859

6. „Dwór Ziemiański, Zjawisko historyczne i kulturowe”, Materiały z VII Seminarium zorganizowanego przez Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Oddział Kielecki, Warszawa 2004

„Dwory i pałace w Bolimowskim Parku Krajobrazowym i okolicy”

1. Baraniewski W., Jaroszewski T. S.; „Po pałacach i dworach Mazowsza”, Warszawa 1995

2. Cygan M. (red.); „Śladami historii…w gminie Kowiesy”,

3. Matusiak K. B. (red.); „Wędrówki po gminie Puszcza Mariańska”, MRIES, Puszcza Mariańska 2008

4. Piwkowski W., Moniatowicz J.; „Pałac Radziwiłłów w Nieborowie, Ogród w Arkadii”, Moniatowicz Foto Studio, 2009

5. Sabała K.; „ Dwory i folwarki na terenie parafii Jeruzal”, Łajszczew Stary 1997

6. Kwartalnik Krajoznawczy RPK PTTK w Łodzi „Wędrownik”, nr III (389) 2006, str. 59-62

7. Zbiory Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi, Delegatura w Skierniewicach

8. Zbiory Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie, Archiwum

„Ogród, park, sad, warzywnik, aleja i gazon”

1. Czartoryska I., „Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów”, Drukiem W. B. Korna, Wrocław 1805

2. Mickiewicz A., „Pan Tadeusz”, GREG, Kraków 2010

„Wybrane parki dworskie i pałacowe”

Zbiory Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi, Delegatura w Skierniewicach

Informacje z wywiadów, informatorzy:

Dariusz Chmielak, Małgorzata Danilczuk, Marta Kaczkowska, Maria Sikorska

Źródła z Internetu:

www.dwor-wilkowice.pl

www.nieborow.art.pl

www.palacradziejowice.pl

www.zamkilodzkie.pl

SPIS TREŚCI

Oddział Terenowy Bolimowskiego Parku Krajobrazowego
serdecznie dziękuje wszystkim właścicielom i użytkownikom dworów i pałaców opisanych w wydawnictwie za udzielone informacje oraz umożliwienie wykonania fotografii.

Karolina Wiercioch

„Bóg wszechmogący naprzód założył ogród. I jest on w rzeczy samej najczystszą z ludzkich radości” - napisał
w swych Esejach Francis Bacon (1561 – 1626), angielski filozof polityk, uczony, poeta, jeden z największych myślicieli epoki Odrodzenia i Baroku.

Ogród zatem to dzieło Boga, powstałe ku uciesze człowieka. A pierwszym ogrodnikiem był sam Stwórca, o czym wiemy z Księgi Genesis: „A zasadził był Jahwe ogród w Edenie’” (2,8-14).

Przez wieki, a wręcz tysiąclecia kultywowano boską ideę ogrodu. Od najdawniejszych czasów wszyscy wielcy tego świata, żądni luksusu i splendoru niespodziewanie stawali się miłośnikami Natury. Cesarze, królowie, dygnitarze, arystokraci, a nawet zwykli rozbójnicy, którzy dorobili się znacznego majątku, ozdabiali swoje siedziby bajkowymi ogrodami, gdyż to właśnie ogród, często bardziej niż sam pałac czy zamek, świadczył o pozycji, majątku i wysublimowanym guście właściciela.

Boskiego ogrodnika – Stwórcę zastępowali (na miarę swych sił) inni twórcy, jak choćby bajkowa Semiramida czy całkiem realny, żyjący na przełomie II i I wieku, największy obżartuch Starożytności słynny Lucius Licinius Lukullus, któremu Europa zawdzięcza m.in. sprowadzenie czereśni i wynalazek konfitur czereśniowych.
W czasach nam bliższych niejaki André Lenôtre, zostawszy około roku 1640 nadwornym ogrodnikiem króla Ludwika XIV, wykreował nową, wówczas rewolucyjną formę – ogród symetryczny, zwany francuskim, a później także barokowym. Taki właśnie ogród, bezkresny w swym założeniu i przepychu otoczył Pałac Wersalski, stając się główną i najważniejszą jego ozdobą, i promieniując na cały świat, jako niedościgły wzór do naśladowania.

Idea ta szybko dotarła do Polski. Bogate pałace i rezydencje zaczęły obrastać symetrycznymi ogrodami, usiłującymi bezskutecznie (z racji olbrzymich kosztów) naśladować swój francuski wzorzec. Przykład takiego naśladownictwa znajdziemy np. w Nieborowie, gdzie w latach 1695-97, na zlecenie Michała Stefana Radziejowskiego pochodzący z Holandii architekt Tylman z Gameren założył istniejący do dziś ogród francuski (piszemy o nim na str. 61).

Niemal 100 lat później księżna Izabella Czartoryska, orędowniczka ogrodów w nowatorskim wówczas, opartym na walorach Natury, stylu angielskim (romantycznym),  tak oto pisze w swym wciąż aktualnym dziele MYŚLI RÓŻNE o SPOSOBIE ZAKŁADANIA OGRODÓW: „Ze wszystkich rzeczy, które nas otaczaią, nie masz żadney, któraby bardziey zastanawiała i mocniejsze na Imaginacyi czyniła wrażenie, iak widok Natury. Poważna zadziwia, okropna trwoży, wdzięczna i miła przywiązuje, czasem nawet i rozrzewnia. W niezliczonych swoich odmianach bogata, nigdy się nie powtarza.(…) Zdrowy, słaby, bogaty i ubogi, młody czyli stary, wszyscy w niey znayduią źródło zdrowia, zabawy, pożytku i uszczęśliwienia.”

Ponoć powodem napisania „Myśli…” był powrót rodziny Czartoryskich do zrujnowanego po powstaniu styczniowym majątku w Puławach. Księżna Izabela z wielką energią zabrała się do odbudowy zniszczonego domu i parku. Bezpośredni kontakt z Naturą zaowocował nie tylko pięknym parkiem w Puławach (rywal „naszej” Arkadii) ale także pięknym i wiekopomnym dziełem o sztuce ogrodowej, chętnie czytanym, także we dworach. A szlachta polska chętnie w tej materii naśladowała swych arystokratycznych panów i dobrodziejów,  a także obcą modę. A dwory polskie, jako żywo rozsiane wśród Natury, która doskonale zadziwiała, trwożyła, przywiązywała i rozrzewniała, chętnie otaczały się ogrodami…

Ozdabianiu pałaców i dworów ogrodami bardzo sprzyjała zmiana orientacji z francuskiej na angielską, dzięki czemu zakładanie i utrzymanie ogrodów stało się zdecydowanie tańsze i łatwiejsze. I tak modę francuską zastąpiła angielska, a ogród francuski, który z założenia miał być przedłużeniem salonu, miejscem, w które można było wniknąć tylko w nienagannym stroju, i z zachowaniem wszelkich salonowych ceremoniałów i ukłonów, zastąpił angielski, krajobrazowy, gdzie można było w romantycznych okolicznościach przechadzać się dowolnie, a nawet jeździć konno.

Z biegiem czasu ogrody krajobrazowe poczęły przyjmować nazwę parków, odcinając się wyraźnie od ogrodów gospodarczych, czyli warzywników i sadów.

Adam Mickiewicz w „Panu Tadeuszu” również oddziela te dwie funkcje, pisząc o „domowych drzewach”, służących „polowaniu na dumania” i o „sadzie”, służącym konkretnej gospodarskiej potrzebie:

„Był sad.
Drzewa owocne, zasadzone w rzędy,
Ocieniały szerokie pole; spodem grzędy.
Tu kapusta, sędziwe schylając łysiny,
Siedzi i zda się dumać o losach jarzyny;
Tam, plącząc strąki w marchwi zielonej warkoczu,
Wysmukły bob obraca na nią tysiąc oczu;
Owdzie podnosi złotą kitę kukuruza;
Gdzieniegdzie otyłego widać brzuch harbuza,
Który od swej łodygi aż w daleką stronę
Wtoczył się jak gość między buraki czerwone.
Grzędy rozjęte miedzą; na każdym przykopie
Stoją jakby na straży w szeregach konopie,
Cyprysy jarzyn: ciche, proste i zielone.
(…)
Dalej maków białawe górują badyle;
(…)
W środku kwiatów, jak pełnia pomiędzy gwiazdami,
Krągły słonecznik licem wielkiem, gorejącem,
(…)
Pod płotem wąskie, długie, wypukłe pagórki,
Bez drzew, krzewów i kwiatów: ogród na ogórki…”

Ogród, park, sad owocowy i warzywnik elegancko spinała aleja wjazdowa. Wysadzana zwykle pięknymi lipami czy grabami, ozdabiana  magnoliami, czasem upiększana posążkami Apollonów, Amorów, Hermesów i strzeżona przez lwy, sfinksy lub inne hybrydy, prowadziła od bramy, jak pisze Mickiewicz „na wciąż otwartej”, aż do owalnego gazonu na dziedzińcu przy głównym wejściu. Gazon, często otoczony ciętym żywopłotem z tarniny, wypełniały niewysokie drzewa i kwiaty, kwiaty, kwiaty… Wiodąca wokół niego droga pozwalała na efektowny podjazd bryczką aż pod same drzwi. I to właśnie tak, okrążając z fasonem gazon „…dwukonną bryką wjechał młody panek i obiegłszy dziedziniec zawrócił pod ganek”.

Proponujemy dziś Państwu kilka przykładów zachowanych parków dworskich, zachęcając do ich zwiedzenia, podziwiania i uruchomienia wyobraźni, jak wyglądały kiedyś, w czasie swego rozkwitu i świetności.

Opracował: Stanisław Pytliński – Oddział Terenowy Bolimowskiego Parku Krajobrazoweg

WYBRANE PARKI DWORSKIE I PAŁACOWE

Park pałacowy w Nieborowie – rys. Kinga Nowak

Park pałacowy w Nieborowie - zaprojektowany pod koniec XVII w. przez holenderskiego architekta Tylmana z Gameren, w latach 70-tych XVIII w. przebudowany przez Szymona Bogumiła Zuga. Składa się z kilku części, zajmujących łącznie ponad 25 ha. Wchodzi w skład Muzeum w Nieborowie i Arkadii (Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie). Jest zadbany i pielęgnowany.

Od strony południowej, za pałacem, rozciąga się ogród barokowy w stylu francuskim oparty na geometrii i regularności form. Tworzą go m. in. wzorzyste „dywany” - partery kwiatowe, stanowiące najbardziej ozdobny, barwny i reprezentacyjny element ogrodu oraz formowane w bukszpanie miniaturowe labirynty (elementy te składały się na „ogród niski”, będący przedłużeniem pałacowego salonu). Towarzyszą im również dwa pojedyncze, okazałe, najstarsze w Polsce, platany posadzone około 1770 r. Oś parku francuskiego stanowi szeroka aleja lipowa z trawnikiem dywanowym. Rozchodzące się od niej w różne strony ścieżki, otoczone strzyżonymi szpalerami grabowo-lipowymi, prowadzą do „ogrodu wysokiego” i ukrytych w oddali gabinetów (z franc. cabinet – gabinet) lub boskietów (z franc. bosquet – zagajnik). Stanowiły one zarówno miejsce odpoczynku jak i różnego rodzaju spotkań. W barokowej części parku znajdują się elementy dekoracyjne m. in.: 4 kamienne połowieckie rzeźby kultowe z XI w. (tak zwane „baby nieborowskie”), nagrobek starorzymski, muzułmański słup nagrobny z napisami greckimi i arabskimi oraz romański pręgierz z wizerunkami 4 demonów.
Na zachód od pałacu i ogrodu barokowego rozciąga się duży kanał w kształcie litery „L”. Za nim znajduje się park krajobrazowy w stylu angielskim (dawny zwierzyniec), który zakładał utrzymanie naturalnej roślinności oraz nadanie miejscu nastrojowo-sentymentalnego charakteru. Część wschodnią ogrodu stanowią zabudowania gospodarcze z końca XVIII w., na które składają się: oranżeria, stajnia, wozownia i budynki służby. Znajdziemy tu także niewielki, użytkowy ogród gospodarczy z sadem, warzywnikiem i ogródkiem ziołowym oraz dekoracyjny ogródek różany.

 Park dworski w Starym Rzędkowie – rys. Kinga Nowak

Park dworski w Starym Rzędkowie – pochodzi prawdopodobnie z połowy XIX w.  W 1932 r. Stefan Celichowski opracował projekt parku, następnie dokonywał jego przebudowy. Dziś trudno stwierdzić, jakie zmiany wprowadził projektant do pierwotnego wyglądu ogrodu dworskiego.

Park ma charakter naturalistyczno-krajobrazowy, zajmuje powierzchnię 5,5 ha. Położony jest na południowym stoku doliny Łupi (rzeka stanowi jego północną granicę) na terenie o bardzo urozmaiconej rzeźbie: za dosyć równą północno-zachodnią częścią parku, występują liczne wzniesienia, skarpy, obniżenia terenu i wąwozy. Obiekt nie jest ogrodzony, nie ma również śladów grodzenia go w przeszłości. Wejście główne znajdowało się od strony południowo-wschodniej. Ścieżka prowadzi poprzez obszerną polanę z dwoma okazałymi wiązami na szczyt skarpy, gdzie stał dwór, zburzony w latach 70-tych XX w. (pozostały jedynie fundamenty). Z miejsca tego można dziś podziwiać najbliższą okolicę w dalekiej perspektywie, wyobrażając sobie, jak piękny widok musiał rozpościerać się z okien dworu: od północy dolina rzeki, łąki i pola, a od wschodu pozostałości sąsiadującego niegdyś z parkiem sadu oraz niewielki obszar starodrzewia lipowo-wiązowo-brzozowego, od zachodu charakterystyczny pas zadrzewień w kształcie litery „U”, składający się z klonów, jesionów i grabów. Część południową parku pokrywa duży i zwarty starodrzew klonowo-robiniowo-jesionowo-topolowy z niewielkim, zarośniętym stawem oraz usytuowaną na kamiennym postumencie kapliczką maryjną. Intensywne rozrastanie się podszytu i siewek drzew oraz zaniedbania pielęgnacyjne powodują, że teren ten postrzegany jest jako zdziczały, niedostępny i opuszczony. Udając się ścieżką dalej, do północno-zachodniej części parku, dochodzimy do młodszego drzewostanu, drugiego stawu, następnie do rozległych, trawiastych polan oraz starej alei grabowej w kształcie litery „N”. Za nią rozpościera się widok na największy, trzeci staw parku w kształcie litery „L”, z charakterystyczną, kwadratową wyspą, porośniętą olszami. Wodę stawu w okresie letnim urozmaicają żółte kwiaty grążeli i ich dekoracyjne, pływające liście.

Park dworski w Turowej Woli – rys. Kinga Nowak

Park dworski w Turowej Woli – powstał pod koniec XIX w. W 1911 r. Stefan Celichowski opracował projekt parku, a w latach 1912-1914 dokonywał jego porządkowania, tworząc m.in. kręte, zadbane alejki i 3 zarybione stawy otaczające dwór z trzech stron. Dosadzano wiele drzew, między innymi świerków. Do dworskiego ganku prowadziła droga obsadzona żywopłotem z tawuły, zakończona dekoracyjnym klombem z róż. W obrębie parku prócz dworu mieściły się budynki gospodarcze (stodoła i obora).

Park położony jest na terenie płaskim, ma kształt trapezu, a jego całkowita powierzchnia wynosi 3 ha. Ma charakter krajobrazowy. Jest zadbany i pielęgnowany. Wejście główne do parku znajduje się od strony wschodniej. Drodze prowadzącej do bramy towarzyszy niewielki fragment starej alei kasztanowej. Teren ogrodzony jest kamiennym murem. Z 3 dawniej istniejących dużych stawów jeden, położony od zachodu, jest w dobrym stanie, drugi od wschodu już dawno zarósł i zabagnił się, trzeci od południa stanowi już tylko niewielkie oczko wodne. Na terenie parku do dziś zachowała się grupa starych, okazałych drzew. Są wśród nich: modrzewie, dęby, świerki, klony, jesiony, buki, wiązy, topole. Niektóre z nich - kasztanowce i lipa są pomnikami przyrody. Nad stawem uginają się wieloletnie, dziuplaste wierzby. W południowo-zachodniej części parku pozostały jeszcze pojedyncze, stare jabłonie - pamiątka po dawnym sadzie. Ścieżki biegnące przez park otoczone są żywopłotami z tawuły i krzewuszki. Droga do bramy bocznej, od strony południowej, obsadzona jest alejką z lilaków. Od frontowej strony dworu drogę dojazdową ozdabia kolisty gazon obrzeżony żywopłotem z bukszpanu. Na tyłach dworu pod oknami znajduje się niewielki ogródek kwiatowy z różami i malwami.
W budynku gospodarczym w zachodniej części parku znajduje się użytkowana stajnia obsadzona dereniem.

Park dworski w Wilkowicach – rys. Kinga Nowak

Park dworski w Wilkowicach – powstał w połowie XIX w., w 1910 r. został powiększony, i przy okazji przebudowany przez Stefana Celichowskiego. Ma charakter krajobrazowy. Kształtem zbliżony jest do kwadratu, a jego całkowita powierzchnia wynosi 4 ha. Kompozycja i skład drzewostanu zmieniały się wielokrotnie. Po 1945 r. park był zaniedbywany, a nowe nasadzenia wprowadzane na miejscach ubytków w starym drzewostanie nie odpowiadały pierwotnemu składowi gatunkowemu. Obecnie park jest zadbany i pielęgnowany.

Wejście do parku położone jest od strony wschodniej. Przed znajdującym się na wprost bramy wyremontowanym dworem rozpościera się owalny, ozdobny gazon (z franc. gazon – trawnik) obrzeżony niskim żywopłotem z bukszpanu i otoczony drogą podjazdową. Z obu jego stron rozciągają się skupiska starych drzew: robinii, dębów, klonów, jesionów i sosen. Od zachodniej strony dworu widoczny jest rozległy trawnik z pojedynczymi, starymi drzewami. Wyróżniają się tu 4 wysokie modrzewie ze zwisającymi wierzchołkami, rosnące w układzie przypominającym kwadrat - podczas letniego przesilenia w dniu 21 czerwca widać za nimi zachodzące słońce. Obok rośnie kilka starych lip, świerków, klonów, dębów, kasztanowców i topoli. Trawnik otoczony jest przez zwarte skupisko drzewostanu. W zachodniej części parku przepływa niewielki ciek wodny o brzegach porośniętym m. in. olszą czarną, wierzbami i topolami. W jego otoczeniu znajdują się: 4 stawy, łąki, pola, winnica, sad, dworskie budynki gospodarcze. Kompozycję urozmaicają rozstawione swobodnie na trawniku stylowe ławki, ozdobne donice i stylizowane pseudo-antyczne rzeźby oraz rzędy drewnianych skrzyń z pelargoniami na tarasie dworu.

Oprac.: Kinga Nowak – pracownik Oddziału Terenowego Bolimowskiego Parku Krajobrazowego.

Karolina Wiercioch

Bocian biały (Ciconia ciconia) od setek lat był otaczany przez człowieka szczególną sympatią ze względu na osiedlanie się w pobliżu siedzib ludzkich. Gatunek ten stał się stałym i doskonale znanym elementem polskiego, wiejskiego krajobrazu.

Kinga Nowak

Czytaj więcej...

Od początku czerwca w lasach zaczęły rozkwitać lilie złotogłów – jedne z najatrakcyjniejszych roślin runa leśnego. Te okazałe byliny cebulowe osiągają nawet do 1 m wysokości. Ich liście są podłużne, ostro zakończone. W środkowej części łodygi tworzą 2-4 charakterystyczne nibyokółki. Wzrok przyciągają jednak przede wszystkim różowe, brunatno nakrapiane kwiaty (zdarza się, że kwiaty występują bez nakrapiania, lub są całkowicie białe).

Karolina Wiercioch

Czytaj więcej...

Wraz z nadejściem zimowych dni, niskie temperatury oraz brak pożywienia zmuszają wiele ptaków do pojawiania się w pobliżu osiedli ludzkich. Pozostawione na drzewach i krzewach owoce, nieskoszone trawy lub pełne karmniki sprawiają, że ptasia brać przenosi się do naszych ogrodów i podwórek. Do takich ptaków należy m.in. gil. Jest to jednocześnie gatunek, na którego ornitolodzy Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków postanowili zwrócić szczególną uwagę podczas tegorocznego Zimowego Ptakoliczenia.

ZPKWŁ

Czytaj więcej...

Wiosna tuż tuż - przyroda budzi się do życia.

Przedwiośnie jest okresem ogromnego poruszenia w świecie roślin (i zwierząt), bowiem w tym okresie, kiedy słońce zaczyna grzać coraz mocniej zaczynają kiełkować i wypuszczać swoje pąki pierwsze rośliny, powoli przygotowując się do kwitnięcia. Wawrzynek wilczełyko jest jednym z roślinnych zwiastunów wiosny.

ZPKWŁ

Czytaj więcej...